Szkoła Podstawowa nr 4
im. Obrońców Westerplatte w Wyszkowie

Patron Szkoły

Obrońcy Westerplatte

205. Polaków znalazło się rankiem 1 września 1939 r. w sytuacji niezwykłej. Grupa żołnierzy, odgrodzona od armii macierzystej, otoczona ze wszystkich stron ogromnymi siłami wroga, podjęła mężnie walkę, inicjując zbrojny opór narodów świata przeciw hitlerowskiej agresji. Pierwszy strzał, który zapowiedział II wojnę światową, padł o godz. 4.17. W 28 minut później okręt wojenny "Schleswig-Holstein" otworzył ogień. Do szturmu ruszyła piechota niemiecka. Od tej chwili rozpoczęła się siedmiodniowa epopeja polskiej reduty.

Podczas przygotowań do wojny zakładano, że załoga strażnicy Westerplatte powinna być w stanie wytrzymać sześciogodzinną obronę tego przyczółka. Uwzględniano przy tym możliwość stawiania oporu proporcjonalnie do stanu liczebnego załogi, uzbrojenia, nikłych urządzeń obronnych terenu oraz małego obszaru. W ciągu tych 6 godzin miała nadejść odsiecz drogą morską z Gdyni oraz wsparcie ogniowe z jednostek pływających Marynarki Wojennej.

Obrona Westerplatte, jakkolwiek stanowiła tylko niewielki fragment wojny polsko-niemieckiej 1939 r., była swego rodzaju sukcesem: pierwszym tego dowodem jest sam czas trwania obrony - siedmiodniowa pomyślna walka z wielokrotnie liczebniejszym i materiałowo silniejszym wrogiem; drugim - dysproporcja strat obrońców i napastników (straty polskie: 15 zabitych, 13 ciężko rannych i ok. 30 lekko rannych; szacunkowe straty niemieckie - ok. 1000 zabitych i rannych); trzecim - wiązanie przez załogę Westerplatte znacznych sił niemieckich, które nie mogły być użyte w miejscach innych ataków. Obrona Westerplatte odegrała znaczną rolę moralną w 1939 r., mobilizując kraj do wytrwałości w oporze. Pomyślne działania Polaków na tym skrawku ziemi były nadzieją przemawiającą do wszystkich. Dlatego wieści o niej spotykamy w komunikatach radiowych i w prasie codziennej tamtego okresu, a Obrońcy Strażnicy już w dniach wrześniowych zostali publicznie uznani za bohaterów. Sukces polskiej załogi był wynikiem tego, iż typując żołnierzy na Westerplatte brano przede wszystkim pod uwagę wysokie morale kandydatów, ich patriotyzm, doskonały stopień wyszkolenia bojowego. Służba w załodze na Westerplatte uważana była przez dowództwo za zaszczyt oraz nagrodę za nienaganne wypełnianie obowiązków żołnierskich.

Westerplatte - to półwysep położony tuż u wejścia do Portu Gdańskiego. Do 1920 r. było to przede wszystkim morskie kąpielisko Gdańska, podobnie jak Brzeźno czy Jelitkowo. Półwysep zabudowany pensjonatami, posiadał dom kuracyjny i łazienki. Powierzchnia tego terenu o wybitnie leśnym charakterze wynosiła ok. 0,8 km2. Na podstawie uchwały Rady Ligi Narodów z 14 marca 1924 r. oraz umów polsko-gdańskich, Polska otrzymała prawo stworzenia na Westerplatte Wojskowej Składnicy Tranzytowej i wybudowania tu specjalnego basenu amunicyjnego (naprzeciw Strefy Wolnocłowej) dla przeładunku materiału wojennego, importowanego drogą morską z zagranicy, głównie z Francji. Pod względem prawnym obszar Westerplatte oddano Polsce w bezpłatną "wieczystą dzierżawę", dlatego teren składnicy nie miał praw eksterytorialnych i samoloty niemieckie oraz awionetki Aeroklubu Gdańskiego mogły nad nim przelatywać bezkarnie. Po wybudowaniu portu w Gdyni, Wojskowa Składnica Tranzytowa straciła co prawda swe dawne znaczenie, ale ze względów zasadniczych nie chciano zrezygnować z tej placówki na terenie Wolnego Miasta. Równałoby się to bowiem uszczupleniu i tak kurczących się stale uprawnień Polski. Basen amunicyjny Westerplatte z punktu widzenia handlowego nie był w pełni wykorzystany. W celu uniknięcia strat gospodarczych Polska oddała jego użytkowanie Radzie Portu, z tym że w wypadku naszego przeładunku, zapowiedzianego na 24 godziny naprzód, Rada Portu zobowiązana była zarządzić opróżnienie połowy lub całego basenu.

Wracając myślą do koszmarnych dni września 1939 r. stawiamy sobie pytanie: "Czy załoga Westerplatte spełniła swoje zadanie? Jaki był jej cel? Czego broniła?" Westerplatte dzięki swojemu położeniu stanowiło ważny punkt taktyczny, zamykający drogę do portu gdańskiego od strony morza, pod warunkiem, że będzie odpowiednio umocnione i uzbrojone. Czy wobec tego załoga Westerplatte broniła jakichś ważnych obiektów i mienia narodowego? Ten wzgląd raczej odpada, gdyż magazyny Wojskowej Składnicy Tranzytowej były puste od czasu powstania polskiego portu w Gdyni. Pozostaje więc głównie jeden cel - obrona tego skrawka polskiej ziemi w imię honoru żołnierza polskiego. Chociaż żaden z dowódców tak zadania nie formułował, to trudno znaleźć inną odpowiedź na pytanie, dlaczego załoga Westerplatte w warunkach ogromnej przewagi nieprzyjaciela, jego siły żywej i ogniowej, w warunkach fizycznego i psychicznego wyczerpania, spragniona i niejednokrotnie głodna, bez nadziei na wypoczynek i pomoc, całkowicie osamotniona, nie kapitulowała, mimo że wyznaczony czas obrony dawno upłynął.

Załoga Westerplatte zadanie wykonała, wiążąc przez siedem dni znaczne siły niemieckie, które nie mogły brać udziału w walce na innym froncie, a przede wszystkim potęgę ognia okrętu wojennego "Schleswig-Holstein", który do czasu ukończenia walki na Westerplatte był "uwięziony" w kanale i nie mógł swobodnie wspierać z morza nacierających na Gdynię oddziałów niemieckich.

18 maja 2002 r. odbyła się wielka uroczystość: szkoła otrzymuje imię Obrońców Westerplatte i własny sztandar.

Prace nad wyborem patrona rozpoczęły się już w pierwszym roku istnienia Szkoły Podstawowej nr 4, tj. w 1983/84. Do działań tych włączyła się cała społeczność uczniowska oraz grono pedagogiczne. Wśród zgłaszanych propozycji dominowały te związane z morzem, bo przecież, jak napisał Józef Bielecki w „Tygodniku Ostrołęckim” (nr 26/1983) w artykule „Wyszków nad morzem”, Wyszków jest „najbardziej morskim miastem na śródlądziu”

Z Wyszkowa wywodziło się wielu marynarzy: F. Milewski, W. Trzciński, W. Macioch, E. Daszkowski, Z. Pawlik i chyba najbardziej znany Kazimierz Deptuła. W czasie II wojny światowej pływał on na „Orkanie” w konwojach do Murmańska, pełnił służbę na „Piorunie” w czasie inwazji na Europę, a do Ojczyzny powrócił z załogą „Błyskawicy”. To właśnie on propagował tematykę morską w Wyszkowie. Założył w swoim domu w Rybienku Leśnym Muzeum Morskie i często spotykał się z młodzieżą, opowiadając swoje wojenne przeżycia.

W 1979r. imieniem „Wyszków” nazwany został statek wodowany w Glasgow. Matką chrzestną była pani M. Wrzesińska – mieszkanka Wyszkowa.

Nie było więc zaskoczeniem, że wśród zgłoszonych propozycji na patrona szkoły (Rada Pedagogiczna w dniu 18 II 1986r.) przedstawiono następujące kandydatury:
  1. Obrońców Westerplatte
  2. Komandora por. B. Maciocha
  3. Komandora por. B. Krynickiego.

Wybór patrona szkoły – „Obrońców Westerplatte” został zatwierdzony uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 27 V 1986r. Żołnierze z Westerplatte stali się wzorem do naśladowania już nie w walce, lecz w codziennej pracy. 10 X 1987r. odbyła się uroczystość nadania szkole imienia. Datę tę wybrano nieprzypadkowo. Zbiega się ona z odsłonięciem pomnika na Westerplatte. Obecni na uroczystości żołnierze Westerplatte przekazali szkole, jako cenny symbol, urnę z grobu majora H. Sucharskiego. Od tego momentu towarzyszy nam przesłanie: „szkoła Westerplatczyków imię ma, aby męstwo ich sławić” (słowa hymnu szkoły, które napisała nauczycielka muzyki p. Z. Duda). 8 X 1988r. przed szkołą odsłonięto pomnik z tablicą pamiątkową ku czci Westerplatczyków.

Z losami Westerplatczyków zapoznawano uczniów na lekcjach historii oraz godzinach wychowawczych, a także poprzez projekcję filmów. Uczniowie wykonywali albumy, plakaty, modele pomnika na Westerplatte. Co roku organizowano konkursy recytatorskie  prozy i poezji o Westerplatte. Młodzież miała również możliwość pisania własnych utworów poetyckich związanych z patronem szkoły (konkursy „Kilka słów dla Patrona”, „Mój Patron”). Dużą popularnością cieszył się konkurs historyczny „Oktabit”, w czasie którego uczniowie musieli wykazać się znajomością przebiegu walk na Westerplatte, morskich tradycji Wyszkowa, historii II wojny światowej a także sprawnością fizyczną. W celu przybliżenia historii walk na Westerplatte uczniowie z pomocą nauczycieli przygotowali sesję popularnonaukową pod hasłem „Pamięć o obrońcach Westerplatte przetrwa w nas” (8 X 1987r.)

W pierwszych latach istnienia szkoły dzieci brały udział w spotkaniach i wywiadach z bohaterami walk na Westerplatte. W maju 1987r. uczestniczyli w Gdyni w spotkaniu ze starszym strzelcem Bronisławem Czeszko, a 4 września 1993r. z Westerplatczykami, którzy przybyli na Sympozjum Klubu Szkół „Westerplatte” w Gdańsku oraz panią Stanisławą Górnikiewicz – pisarką zbierającą informacje o powojennych losach bohaterów z Westerplatte.

Wiedzę o związkach Wyszkowa z morzem pogłębiał wśród uczniów także ppor. Kazimierz Deptuła. We wrześniu 1986r. uczniowie SP 4 wzięli udział w jego prelekcji dotyczącej udziału Polaków w bitwach II wojny światowej i zwiedzili Muzeum Morskie w Rybienku Leśnym. Po śmierci p. Deptuły część jego zbiorów została przekazana szkole. Dały one początek otwartemu w szkole w 1995r. Muzeum Morskiemu. Zbiory zostały pogrupowane i wyeksponowane w podświetlanych gablotach na I piętrze szkolnego holu. Wśród eksponatów znajdują się m.in.: sieci na ryby, koła ratunkowe, dzwon i lampy okrętowe, okazy flory i fauny, modele latarni morskich, mundury marynarskie, zdjęcia, proporce oraz Order Uśmiechu przyznany K. Deptule. W Muzeum Morskim znajdują się również ekspozycje związane z Westerplatte. Jedna z gablot poświęcona jest Kaszubskiemu Dywizjonowi Straży Granicznej – współpracującemu ze szkołą od 1988r.   Muzeum Morskie jest powodem do dumy dla całej społeczności szkolnej. Jest to jedyne tego typu muzeum w regionie.

Tradycje marynistyczne uczniowie poznawali również dzięki wieloletniej współpracy z Kaszubskim Dywizjonem Straży Granicznej (od 1988r.) Marynarze każdego roku gościli naszych najlepszych uczniów, zapewniając im mnóstwo atrakcji – rejs po morzu, zwiedzanie Gdańska, Gdyni i Westerplatte. Uświetniali także swoją obecnością uroczystości szkolne. To właśnie marynarze wielokrotnie pasowali pierwszaków na uczniów. Do tego aktu nie używali tradycyjnego ołówka, ale szabli marynarskiej. Z ich udziałem odbywały się „Bale morskie” i turnieje marynistyczne. Marynarze przywozili również eksponaty do szkolnego muzeum, prowadzili lekcje historii.

Od 1986r. w szkole działała LIGA MORSKA. Jej celem było popularyzowanie tradycji marynistycznych w szkole, zbieranie informacji i materiałów związanych z obroną Westerplatte. Członkowie tej organizacji przygotowywali „Bale morskie”, wystawy eksponatów marynistycznych, gazetki ścienne. To oni nawiązali współpracę z Kaszubskim Dywizjonem Straży Granicznej w Gdańsku.

Od 23 IV 1993 r. Szkoła Podstawowa nr 4 należy do Klubu Szkół „Westerplatte”. Celem Klubu jest wzajemna pomoc, wymiana doświadczeń, systematyczne pogłębianie wiadomości o losach Westerplatczyków, otaczanie opieką żyjących bohaterów oraz zatroszczenie się o groby tych, którzy odeszli. Uczniowie i nauczyciele raz lub dwa razy do roku uczestniczą w sympozjach organizowanych w szkołach należących do klubu. XXI Ogólnopolskie Sympozjum Klubu Szkół Westerplatte odbyło się 21-24 kwietnia 2004 r. w Wyszkowie.